حسان بن ثابت [1]

مشهورترين كنيه ى او ابا وليد و كنيه هاى ديگر او ابا مضرّب، ابا عبدالرحمن و اباحسام بوده است [2] ; گفته شده به اين علت به او اباحُسام (شمشير برّان) مى گفتند كه از پيامبر اكرم9 حمايت مى كرده و آبرو و افتخار مشركين را از بين مى برده است. [3] وى از انصار و اهل مدينه و مردى شاعر و در فن خود استاد بلكه بى نظير بود، چنانكه از اصمعى نقل مى شود كه بهترين شعراى روى زمين در ميان مردم يثرب و قبيله ى عبدقيس و ثقيف است و از ميان ايشان بهترين شاعر، حسان بن ثابت است، ابن دُريد از ابى حاتم و او از ابى عبيده روايت كرده است كه حسّان به سبب سه ويژگى بر شعراى ديگر برترى يافته بود: الف) در زمان جاهليت شاعرى از قبيله ى انصار بود، ب) در هنگام نبوتِ پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله وسلم ، شاعر ايشان بود، ج) در دوران اسلام شاعر همه ى سرزمين يمن بود [4] . ولى از موقعى كه مسلمان شد در اشعارش شكستى پيدا شد. به او گفتند: ابوحسام تو كه در جاهليت از فحول و بزرگان شعرا بودى، چرا پس از اسلام اشعارت پير و شكسته شد؟ حسان در پاسخ گفت: براى آنكه اسلام انسان را از دروغ منع كرده; يعنى خوبى شعر به جهت مبالغه و دروغ است و هر چه دروغش بيشتر باشد شيرين تر مى شود; از اينجاست كه در مثل گفته اند «احسن الشعر اكذبه» يعنى بهترين اشعار آن است كه دروغش بيشتر باشد. حسان در 120 سالگى در سال 50 يا 54 يا 60 هجرى وفات  يافت.

مى گويند: شصت سال در جاهليت و شصت سال هم در اسلام به سر برده است. و همچنين گفته شده است كه 70 سال از عمر خود را در دوران جاهليت و 50 سال را هم در دوران اسلام سپرى كرده و در هنگام خلافت امام على7 پس از جنگ جمل در مدينه درگذشته است. [5] سایر محورهای این مقاله که نویسنده محترم آن را مورد بررسی قرار داده است عبارتند از:

1. حسان و دفاع از پيامبرصلی الله علیه و آله وسلم
2. مهارت حسان در شعر
3. حسان و عايشه
4. داستان افك
5. حسان جبون
6. حسان و غدير خم
7. حسان و وفات پيامبرصلی الله علیه و آله وسلم
8. حسان و خلفا
9. حسان و حديث [6]

[1]. محقق و نویسنده : امیر مقیمی.

[2]. الإصابة، ابن حجر 2: 56.

[3]. أسد الغابة، ابن اثير 1: 482; قاموس الرجال، شوشترى 3: 174.

[4]. الإصابة، ابن حجر 2: 56; الإستيعاب، ابن عبد البر 1: 345; أسد الغابة، ابن اثير 1: 483.

[5]. الغارات، ثقفى كوفى (ترجمه: عزيزالله عطاردى): 409.

[6]. جهت توضیح بیشتر رک:جلد چهارم دائره المعارف صحابه پیامبر9.